Điều trị covid 19 và những hệ lụy không ngờ cho mắt

Ngay từ khi dịch mới bùng phát người ta đã tìm thấy virus SARS-CoV-2 tại mắt, chính nó gây ra viêm kết mạc, cũng là biểu hiện sớm của bệnh COVID-19 trên người nhiễm SARS-CoV2.

Virus được phân lập từ các bệnh phẩm thuộc bề mặt nhãn cầu như nước mắt, kết mạc, cũng dễ hiểu vì bề mặt nhãn cầu chính là bộ phận phơi nhiễm với môi trường có virus nhiều.

Thêm nữa, biểu hiện tại mắt không chỉ là bề mặt nhãn cầu mà còn là các bộ phận phía sau, cũng được khuyến cáo nên đề phòng và phát hiện sớm.

1. Những biểu hiện trên bề mặt nhãn cầu

Viêm kết mạc với các dấu hiệu đỏ mắt, phù kết mạc, cảm giác có cát trong mắt, ra gỉ, chảy nước mắt được xem là có vai trò của SARS-CoV-2.

Do các tế bào giác mạc và kết mạc có nhiều các thụ thể ACE2 và TMPRSS2 nên việc xâm nhập các virus dòng corona có các gai protein như SAR-CoV-2 sớm và rầm rộ. Sau đó là các biểu hiện đáp ứng miễn dịch tại chỗ đa dạng như đỏ mắt, chảy nước mắt, phù kết mạc.

Viêm kết mạc được coi là biểu hiện của COVID-19 với các thống kê khá khác biệt với tỷ lệ mắc từ 1% đến 63,6%. Đa phần viêm kết mạc là nhẹ hoặc không có triệu chứng, chỉ có 3% chuyển nặng.

Viêm kết mạc với các dấu hiệu đỏ mắt, phù kết mạc, cảm giác có cát trong mắt, ra gỉ, chảy nước mắt do virus trực tiếp gây ra hay còn phải phân biệt với viêm kết mạc bội nhiễm, do rối loạn miễn dịch, do những bất lợi của thở máy và điều trị tích cực… vẫn còn nhiều bàn cãi. Tuy nhiên, có vẻ không phải là 'tội lỗi' riêng của virus, vì xét nghiệm PCR (theo một nghiên cứu của Trung Quốc) chỉ tìm thấy 16.7% virus trên kết mạc của người bị COVID trong khi đó ở dịch tỵ hầu là 91,7%.

Bên cạnh biểu hiện kết mạc, bệnh nhân bị COVID có thể bị viêm kết giác mạc hay viêm thượng củng mạc cùng do một cơ chế là phản ứng miễn dịch và viêm không được kiểm soát.

2. Biểu hiện bệnh COVID-19 trên màng bồ đào

Các thụ thể ACE2 cũng có mặt ở màng bồ đào, là vị trí giải phẫu mà virus có thể xâm nhập. Sau giai đoạn đầu gây bệnh cho kết mạc, virus có thể gây viêm màng bồ đào, với các biểu hiện đa dạng:

• Giảm thị lực
• Tyndall tiền phòng
• Dính sau
• Viêm dịch kính
• Viêm gai thị
• Viêm võng mạc quanh gai thị
• Dịch dưới võng mạc.

3. Tổn thương ở võng mạc mắt do COVID-19

Khảo sát trên OCT (chụp cắt lớp võng mạc) của một số bệnh nhân COVID, người ta thấy có tăng phản xạ chứng tỏ có tổn thương lớp tế bào hạch võng mạc và lớp rối trong. Khám đáy mắt có thể xuất hiện các xuất tiết cục bông, các vi xuất huyết dọc các cung mạch máu gợi ý có thiểu máu võng mạc, xuất huyết dạng ngọn lửa và xuất huyết vùng hoàng điểm với xuất tiết cứng. Mặc dù có tất cả những tổn thương trên nhưng thị lực các bệnh nhân này không hề giảm sút. Có một báo cáo riêng lẻ về trường hợp nghi viêm hoại tử võng mạc do VZV, có lẽ là nhiễm trùng cơ hội trên bệnh nhân COVD-19 đã sử dụng thuốc ức chế miễn dịch.

Chụp OCT có thể phát hiện tổn thương võng mạc ở bệnh nhân COVID-19.

4. Tổn hại thần kinh nhãn khoa

Tổn hại thần kinh nhãn khoa trên bệnh nhân COVID được các tài liệu nhắc đến là liệt vận nhãn, song thị, liệt thần kinh sọ, mất thị lực đột ngột, tổn hại phản xạ đồng từ.

Hội chứng Miller Fisher (MFS) một dạng của hội chứng Guilain- Barre biểu hiện bằng tam chứng: liệt vận nhãn, mất điều hòa vận động, mất phản xạ cả hai bên được ghi nhận trên một bệnh nhân. Sau đó bệnh cảnh lui giảm nhờ tiêm huyết thanh miễn dịch.

Song thị (nhìn thấy 2 hình của cùng 1 vật) và liệt vận nhãn do liệt dây thần kinh sọ não cũng được ghi nhận trên bệnh nhân COVID. Trên phim MRI thì T2, thì cường tín hiệu thấy dây thần kinh vận nhãn sưng phồng. Giai đoạn muộn có thể thấy cơ thẳng ngoài teo mỏng. Các rối loạn trên phần lớn sẽ biến mất khi bệnh phục hồi hoàn toàn. Tình trạng song thị cá biệt còn có thể do nhược cơ sau nhiễm trùng, thấy kháng thể kháng thụ thể acetycholine xuất hiện sau nhiễm COVID 2 tháng, điều trị tốt bằng tiêm globuline miễn dịch và tĩnh mạch pyridostigmine. Giảm thị lực đột ngột hai bên còn có thể do viêm tủy - thần kinh thị giác nhưng nhanh chóng phục hồi nhờ điều trị metylprednisolon tĩnh mạch và uống giảm liều.

Giảm thị lực đột ngột còn phải truy cứu đến tình trạng tăng đông máu, vốn gây một loạt các hệ lụy trên toàn thân. Tại mắt có thể gây ra tắc mạch và huyết khối võng mạc. Tắc động mạch mắt, động mạch trung tâm võng mạc, thiếu máu võng mạc và thị thần kinh đều có thể gặp. Cao hơn nữa là tai biến mạch máu của thần kinh trung ương, tình trạng rối loạn đông máu có thể gây nhồi máu vỏ não thị giác tại thùy chẩm, gây mù đột ngột hai bên.

Hiện tượng đồng tử Adie cũng được ghi nhận lác đác trên bệnh nhân COVID-19.

5. Với hốc mắt

Mặc dù liên quan không rõ ràng nhưng một số bệnh lý hốc mắt cũng hay xảy ra trên bệnh nhân COVID. Lý do phức tạp nhưng có lẽ là do tình trạng bất động lâu ngày, yếu tố tăng nặng toàn thân, dùng các thuốc ức chế miễn dịch đã làm viêm tổ chức hốc mắt, hay xảy ra trên bệnh nhân trẻ.

Một loạt các ca nhiễm nấm miệng họng và hốc mắt đã được ghi nhận ở Ấn Độ, có lẽ do dùng quá nhiều kháng sinh và steroids, cơ địa đái tháo đường. Một khi đã nhiễm nấm hốc mắt khả năng phải nạo vét tổ chức hốc mắt là rất cao, tiên lượng sinh mạng cũng rất nặng nề. Vì vậy khi một bệnh nhân có đái tháo đường bị nhiễm COVID-19 cần theo dõi kỹ các biến chứng về hốc mắt như: phù mi, lồi mắt, hở giác mạc, giảm thị lực và vận nhãn.

Tóm lại, đại dịch COVID-19 vẫn còn phức tạp và có thể lại xuất hiện thêm biến chủng mới. Với chuyên khoa mắt, hiểu biết về các tác động của COVID-19 đã có nhưng sẽ còn cần thêm các nghiên cứu tiếp theo.

 

Trong hơn 2 năm COVID-19 lan tràn, gây ra những hậu quả nặng nề về sức khỏe, ảnh hưởng sâu rộng về kinh tế xã hội, chúng ta đã không chần chừ trong việc tìm kiếm những phương pháp điều trị hiệu quả, thuốc men và vaccine. Thế nhưng, chính những phương pháp điều trị này lại có những tác dụng phụ không nhỏ cho mắt. Từ chiếc mask oxy, máy thở, thuốc sát trùng hàng ngày đến những "vũ khí tối thượng" như kháng thể đơn dòng, huyết thanh điều trị rồi sau cùng là vaccine, tất cả đều có thể gây hệ lụy cho mắt sau khi đã đóng vai trò "hiệp sĩ" của mình.

Những phương pháp điều trị COVID-19 lại có những tác dụng phụ không nhỏ cho mắt

 Những hệ lụy từ các phương pháp điều trị COVID-19, thuốc men

Trong thời gian qua, chúng ta có phân tầng điều trị từ nhẹ đến nặng. Chiến lược điều trị khác nhau tùy thuộc vào độ nặng nhẹ, lượng vật chất thuốc men cũng tăng lên tương xứng.

Tại tuyến cao nhất có đủ các "vũ khí hạng nặng" như: Oxy, trợ thở, kháng virus, cortisol, kháng thể đơn dòng, thuốc chống đông, các thuốc điều hòa miễn dịch: Ivimab, sotrovimab, imdevimab…Mỗi phương pháp điều trị đều có tác dụng phụ tới mắt, thế nhưng ít người quan tâm đến nó hoặc cũng có thể do thiếu bác sĩ mắt tại đó. Thiết nghĩ với chuyên khoa mắt cũng nên phân tầng chứ không nên vắng bóng ở khu điều trị tích cực.

Với các kháng thể đơn dòng, thuốc kháng virus còn mới mẻ và quá ít báo cáo nên chưa thể nói gì nhiều về tác dụng phụ trên mắt. Ngược lại với nhóm steroid, vũ khí đầu tay điều trị COVID là dexamethasone thì tác dụng phụ lại quá nhiều và kinh điển. Tăng nhãn áp, gây giảm thị lực, thu hẹp thị trường là chuyện có thật. Nhiều bệnh nhân COVID còn bị bệnh võng mạc trung tâm thanh dịch (CSCR) do dùng cortisol liều cao, dài ngày. Tiêm tĩnh mạch corticosteroids khá phổ biến để điều trị COVID còn gây viêm nội nhãn nội sinh, viêm mũi xoang- hốc mắt do nấm, nhiễm nấm toàn thân.

Trong khi việc nên hay không nên dùng Chloroquin hay Hydrochloroquin trong điều trị COVID còn đang tranh cãi thì chúng ta không thể quên bệnh lý hoàng điểm do hai thuốc trên gây lên hiện tượng mắt bò khi soi đáy mắt. Liều an toàn với 2 thuốc trên được khuyên vẫn là < 5mg/kg cân nặng.

Tăng nhãn áp- một tác dụng phụ của việc điều trị cortisol liều cao, dài ngày

Lưu ý với máy móc và chăm sóc hàng ngày

Với bệnh nhân thở máy lâu dài, nên chú ý tình trạng khí thũng của hốc mắt do áp lực cao từ máy trợ thở áp lực dương tác động lên vùng ngực- mặt- hốc mắt. Khí thũng hốc mắt cộng thêm với tác dụng của thuốc an thần, giãn cơ, tư thế đầu thấp của bệnh nhân rất dễ phát sinh tình trạng hở giác mạc- có báo cáo nêu con số >50% bệnh nhân sẽ bị bệnh lý hở giác mạc. Công tác chăm sóc mắt cần đặc biệt lưu ý vấn đề này.

Tình trạng dùng mask oxy có gây vài hệ lụy cho mi, hốc mắt đặc biệt là mask không tương thích. Có thể kể ra là : Xuất huyết mi, hốc mắt, xuất huyết dưới kết mạc tự phát. Thở mask cùng với dòng thở ra quá lớn còn có thể gây khô mắt.

Ở giai đoạn đầu của dịch do hiểu biết sai lầm có người đã uống cồn để phòng COVID, có trường hợp đã mù vì uống nhầm cồn methanol. Hiện nay các sản phẩm vệ sinh y tế có cồn đều chứa ethanol, isopropyl alcohol, n-propyl alcohol và tổ hợp của chúng. Do vậy khi sử dụng hàng ngày chúng ta không còn lo bị lẫn methanol trong các dụng dịch rửa tay, sát khuẩn, sát trùng dẫn đến gây hại cho thần kinh và mắt.

Báo cáo hơn 50% bệnh nhân COVID-19 nặng sẽ bị bệnh lý hở giác mạc do thở máy lâu dài

Kết luận

Bệnh dịch vẫn còn và có thể lại xuất hiện thêm biến chủng mới. Chúng ta đã biết ít nhiều về chúng nhưng chưa thể đủ, với chuyên khoa mắt cũng vậy. Nắm được các biểu hiện tại mắt, cách điều trị, biến chứng do bệnh và tác dụng phụ của các phương pháp điều trị là điều cần thiết với các bác sĩ mắt để đối phó với danh sách nhiễm COVID ngày một dài thêm.

Theo Suckhoedoisong.vn

---

 Việc sử dụng khẩu trang ngày càng được mọi người ý thức hơn trong cuộc sống hàng ngày, không chỉ để phòng chống dịch nhất thời. Chính vì thế mà nhu cầu sử dụng khẩu trang ngày càng tăng. 

Các doanh nghiệp làm khẩu trang y tế luôn muốn mang đến cho người tiêu dùng những sản phẩm tốt nhất nhờ vào dây chuyền sản xuất khẩu trang chất lượng và hiệu quả. 

Để được tư vấn cách chọn máy làm khẩu trang, nguyên liệu nào phù hợp hay cách vận hành dây chuyền sản xuất khẩu trang y tế của CDEXIM Quý khách có thể liên hệ ngay tại đây hoặc liên hệ hotline 24/07 của chúng tôi: 0936 991 981 - 0901.565.992

---

Xem thêm: 

• Các dự án CDEXIM đã thực hiện
• Các loại Dây chuyền sản xuất khẩu trang
• Nguyên liệu làm khẩu trang
• Phụ tùng máy làm khẩu trang y tế
• Dịch vụ sửa chữa - bảo trì tất cả các hệ thống dây chuyền sản xuất